سیاست‌ نگاه‌ به‌ شرق

 «سیاست‌ نگاه‌ به‌ شرق» واتیکان‌ پس‌ از حدود پنجاه‌سال‌ معارضه‌ و سپس‌ کوشش‌ برای‌ حصول‌ «همزیستی‌ مسالمت‌آمیز» با دولتهای‌ بلوک‌ کمونیست‌، اینک‌ با سفر از کشوری‌ به‌ کشور دیگر و همگام‌ با دگرگونیهای‌ داخلی‌ و جوامع‌ کمونیست‌، تغییر پذیرفته‌ است‌. سیاست‌ خارجی‌ واتیکان‌ در برابر شرق از دهه هفتاد به‌ بعد مبتنی‌ بر چهار ملاحظه‌ است‌:

 1ـ از آنجا که‌ سیاست‌ قدیمی‌ انعقاد  CONCORDAT  مدلی‌ قابل‌ استفاده‌ در شرق نبوده‌ و از سوی‌ دیگر سیاست‌ محدود ساختن‌ قدرت‌ کلیسا در شرق اعمال‌ می‌گردد واتیکان‌ سعی‌ بر تغییر فضای‌ روابط‌ به‌ سوی‌ «تشنج‌ زدایی‌» در روابط‌ دولتی‌ و تلاش‌ در برانگیختن‌ احساسات‌ مردم‌ کاتولیک‌ به‌ شکلی‌ محافظه‌ کارانه‌ دارد.

 2ـ برای‌ موارد مختلف‌ راه‌ حلهای‌ موضعی‌ و موردی‌ اتخاذ شده‌ است‌. واتیکان‌ هرگز روابط‌ دیپلماتیک‌ خود را با شرق قطع‌ نکرده‌ و تقاضای‌ برقراری‌ روابط‌ را رد ننموده‌ است‌.

 3ـ واتیکان‌ از هر فرصتی‌ همانند کنفرانس‌ امنیت‌ و همکاری‌ در اروپا منعقده‌ در سال‌ 1975 در هلسینکی‌ برای‌ تشنج‌ زدایی‌ و توازن‌ قوا فعالانه‌ شرکت‌ و برای‌ کسب‌ آزادی‌های‌ مذهبی‌ در بلوک‌ کمونیست‌ فعالیت‌ داشته‌ است‌.

 4ـ ایجاد و بسط‌ روابط‌ با دولت‌ شوروی‌ از ارجحیت‌ برخوردار است‌ گرچه‌، حصول‌ این‌ هدف‌ بسیار مشکل‌ می‌نماید.

 در 25 ژوئن‌ 1966 موافقتنامه‌ای‌ بین‌ واتیکان‌ و یوگسلاوی‌ به‌ امضاء رسید. در 30 ژوئن‌ 1967 نیکلای‌ پادگورنی‌، صدر هیئت‌ رئیسه‌ شوروی‌ دیداری‌ خصوصی‌ با پاپ‌ پل‌ ششم‌ داشته‌ است‌. در 25 فوریه‌ 1971 کاردینال‌ آگوستینو کازارولی‌ (صدر اعظم‌ کنونی‌ واتیکان‌) پیمان‌ خلع‌ سلاح‌ اتمی‌ را در مسکو امضاء می‌نماید و در 25 مارس‌ همان‌ سال‌ «تیتو» دیداری‌ رسمی‌ با پاپ‌ دارد. در تابستان‌ 1973 کاردینال‌ کازارولی‌ با وزرای‌ خارجه دول‌ اروپای‌ شرقی‌ در هلسینکی‌ دیدار می‌نماید. در نهم‌ ژوئن‌ 1977 پاپ‌ «کادار» رئیس‌ دولت‌ مجارستان‌ و دسامبر «گیرک‌» رئیس‌ حزب‌ کمونیست‌ لهستان‌ را به‌ حضور می‌پذیرد.

 در 12 ژانویه‌ 1979، پاپ‌ ژان‌ پل‌ دوم‌ پیشنهاد ایجاد رابطه دیپلماتیک‌ بین‌ واتیکان‌ و همه‌ دولتها را ارائه‌ می‌کند و 24 ژانویه همان‌ سال‌ آقای‌ آندره‌ گرومیگو برای‌ پنجمین‌ بار از واتیکان‌ دیدار می‌نماید. پاپ‌ ژان‌ پل‌ دوم‌ در سخنرانی‌ مبسوط‌ خود در 18 مهرماه‌ 1361 هـ . ش‌ در مراسمی‌ به‌ مناسبت‌ تقدیس‌ کشته‌ شدن‌ کشیش‌ لهستانی‌ «تاکسیمیلان‌ ماریا کولبه‌» با دقیقترین‌ و حادترین‌ موضع‌گیری‌ علیه‌ بلوک‌ شرق، با کوبیدن‌ کامل‌ فاشیسم‌ و نازیسم‌ اعلام‌ داشت‌ «در کلیسا به‌ خاطر آزادی‌ فردی‌ و اجتماعی‌ و آزادی‌های‌ سیاسی‌ و ارزشهای‌ انسانی‌ همواره‌ تلاش‌ نموده‌ و به‌ مبارزه خود برای‌ پاسداری‌ از ارزش‌های‌ معنوی‌ ادامه‌ خواهد داد.

 کلیسای‌ کاتولیک‌ در لهستان‌ برای‌ حفظ‌ و بسط‌ آزادی‌های‌ فردی‌ و جمعی‌ تلاش‌ نموده‌ و در کنار جنبش‌ اتحاد همبستگی‌ قرار گرفته‌ و مدعی‌ است‌ تا احقاق حق‌ کارگران‌ تلاش‌ خود را ادامه‌ خواهد داد». لیکن‌ عیان‌ گردید که‌ کلیسای‌ کاتولیک‌ و هماهنگ‌ با آن‌ سیاست‌ غرب‌ و به‌ ویژه‌ امپریالیسم‌ آمریکا ظاهراً سر به‌ مبارزه‌ با تجدید آزادیهای‌ فردی‌ در لهستان‌ و دنیای‌ کمونیست‌ نهاده‌ و در حقیقت‌ برای‌ نوعی‌ ادغام‌ سیستم‌ الحادی‌ شرق به‌ سیستم‌ مصرف‌ گرای‌ غرب‌ در تلاشند! در این‌ تحولات‌ هماهنگی‌ سیاستهای‌ غرب‌ و به‌ خصوص‌ امپریالیسم‌ آمریکا و دستگاه‌ واتیکان‌ را نباید نادیده‌ انگاشت‌. آن‌ یک‌ زمینه‌های‌ مادی‌ و نظامی‌ و این‌ یک‌ زمینه‌های‌ مذهبی‌ و اعتقادی‌ را فراهم‌ می‌کند.

 در منطقه‌ خاورمیانه‌ هماهنگی‌ سیاستهای‌ غرب‌ و صهیونیسم‌ و نقش‌ دیپلماسی‌ واتیکان‌ نمونه بارزتری‌ است‌. این‌ در حالی‌ است‌ که‌ پاپ‌ ژان‌ پل‌ دوم‌ جهان‌ اسلام‌ و مسیحیت‌ را به‌ گفتگو دعوت‌ می‌کند و اظهار می‌دارد:

 «مایلم‌ به‌ انحاء ممکن‌، به‌ توسعه روابط‌ روحانی‌ مسیحیان‌ و مسلمانان‌ یاری‌ نمایم‌. نماز و روزه‌ در هر دو مذهب‌ از احترامی‌ عمیق‌ برخوردارند و به‌ تردیدها در جهانی‌ که‌ خطر سقوط‌ در ماده‌گرایی‌ آنرا تهدید می‌کند خاتمه‌ دهند. روابط‌ مبتنی‌ بر احترام‌ متقابل‌ و اشتیاق ما به‌ خدمت‌ به‌ ابناء بشر ما را وا می‌دارد که‌ برای‌ ارتقاء صلح‌ و عدالت‌ اجتماعی‌ و ارزش‌های‌ اخلاقی‌ و آزادی‌ حقیقی‌ انسان‌ مشترکاً تلاش‌ نماییم‌».

 معهذا، دیپلماسی‌ واتیکان‌ بر اساس‌ سنت‌ و تجربه خویش‌ آنچه‌ را که‌ شفاهاً اعلام‌ داشته‌ در بوته صداقت‌ به‌ مرحله عمل‌ نگذارده‌ است‌.

  بر شماری‌ آمار کمی‌ تعداد نمایندگیهای‌ دیپملماتیک‌ مقیم‌ واتیکان‌ گوشه‌ای‌ از اهمیت‌ دیپلماسی‌ واتیکان‌ را نشان‌ می‌دهد. در کل‌، هفتاد و شش‌ سفارت‌ وزیر مختار و یک‌ نماینده مستقیم‌ رئیس‌ جمهوری‌، نمایندگی‌ دیپلماتیک‌ نزد پاپ‌ دارند.

 از 76 سفارت‌، چهارده‌ کشور اسلامی‌ نزد واتیکان‌ نمایندگی‌ در سطح‌ سفیر دارند: جمهوری‌ اسلامی‌ ایران‌ ـ اندونزی‌ ـ ترکیه‌ ـ لبنان‌ ـ کویت‌ ـ مغرب‌ ـ سوریه‌ ـ امارت‌ عربی‌ متحده‌ ـ عراق ـ سودان‌ ـ تونس‌ ـ نیجریه‌ ـ بنگلادش‌ و پاکستان‌.

 دو دولت‌ کمونیست‌ یوگسلاوی‌ و کوبا داری‌ سفرای‌ مقیم‌ هستند.

 شش‌ وزیر مختار عبارتند از وزرای‌ مختار: موناکومالتا ـ سان‌ مارینو ـ لیتوانی‌ ـ رومانی‌ و چکسلواکی‌. نماینده‌ای‌ از طرف‌ رئیس‌ جمهوری‌ آمریکا نیز در واتیکان‌ مقیم‌ می‌باشد.

 و طبیعی‌ است‌ که‌ به‌ موازات‌ این‌، نمایندگی‌های‌ واتیکان‌ در بیش‌ از 80 کشور جهان‌ حضور سیاسی‌ ـ فرهنگی‌ چشم‌گیری‌ داشته‌ باشند....

سید هادی خسروشاهی